Het is een trend die al langer zichtbaar is: competitie om Europese overheidsopdrachten neemt af. Maar waar komt dat precies door? En hoe kun je hier als inkoopprofessional op inspelen? Onlangs publiceerde hoogleraar Fredo Schotanus een editorial over zijn visie op deze ontwikkeling. Aan Inkoop.Pub gaf hij verdere tekst en uitleg over wat hij precies voorziet.
Te beginnen met het aantal aanbestedingen, want dat groeit namelijk gestaag. Waar er in 2016 iets meer dan 150.000 aankondigingen op TED verschenen, liep dat in 2022 al op naar meer dan 250.000 aankondigingen.
Kan het dalende aantal inschrijvingen verklaard worden doordat er juist meer aanbestedingen op de markt verschijnen? “We weten dat meerdere factoren invloed hebben op de mate van competitie. Afnemende capaciteit bij leveranciers door toenemende vraag is er daar zeker één van,” geeft Schotanus aan.
Toch ziet hij alsnog minder inschrijvingen die niet volledig te verklaren zijn door een groeiend aantal aanbestedingen alleen. “Het lijkt erop dat competitie in generieke zin over de linie afneemt. Maar de afname of toename is wel marktspecifiek. De ene markt heeft meer last van afnemende competitie dan de andere.” Hierbij verwijst hij naar dit onderzoek dat hij samen met Nevi heeft opgezet en uitgevoerd.
In zijn artikel schrijft Schotanus dat de marktomstandigheden op bepaalde vlakken zijn verbeterd. Zo zijn aanbestedingen bijvoorbeeld makkelijker te vinden dan vroeger en zijn ook de nationale aanbestedingsplatforms verbeterd. Toch zijn er ook genoeg redenen om de afname in competitie te verklaren. Denk aan de groeiende complexiteit van contracten en het invoeren van nieuwe wet- en regelgeving op Europees niveau.
Schotanus deelt in zijn artikel verschillende manieren om competitie in publieke aanbestedingen aan te wakkeren. Zo kunnen aanbestedingen aantrekkelijker worden gemaakt door het inschrijfproces te vergemakkelijken.
In de afgelopen jaren zijn inkoopprofessionals regelmatig opgeroepen om duidelijkere aanbestedingsdocumenten en minder complexe aanbestedingen op te stellen. “Maar,” zo vertelt Schotanus, “het lukt ons nog niet goed genoeg om aanbestedingen simpeler te maken. Er komt ook steeds meer af op inkoop, waaronder meer aandacht voor bijvoorbeeld duurzaamheid en veiligheid. Dat ‘moet’ allemaal een plek krijgen in aanbestedingen en helpt niet mee met het toegankelijker maken van inkoop. Dit probleem speelt overigens niet alleen in Nederland. Europabreed is er een roep om toegankelijker aan te besteden.”
Een andere manier om meer inschrijvingen te krijgen, is om te kijken naar de risico’s, ziet Schotanus. Een manier om dat te doen, is het inzetten van procedures met twee fases. Pas na de ontwerp- en ontwikkelfase wordt de definitieve prijs vastgesteld.
“Het beter verdelen van de risico’s gebeurt bijvoorbeeld bij de nieuwe aanbesteding van de Van Brienenoordbrug. Er is in tegenstelling tot de vorige aanbesteding geen vaste prijs meer, maar voor een prijsmodel met kenmerken van een kosten-plusbenadering gekozen, zoals in de literatuur al in de jaren tachtig is geanalyseerd door onder andere Robert Dolan,” vertelt Schotanus.
“Met een vaste prijs liggen de risico’s meer bij de leverancier. Die risico’s werden bij de eerste aanbesteding dan ook ingecalculeerd door de leverancier. Met een kosten-plusmodel hoeven er minder risico’s ingecalculeerd te worden tijdens de aanbesteding. Maar tijdens de uitvoering moet je wel scherper zijn op kostenbeheersing en monitoring.”
Schotanus deelt zijn visie voor meer competitie op zowel de korte als de lange termijn. Op de lange termijn zou de aanbestedingscultuur onder de loep genomen kunnen worden. Hij zou namelijk de inkoper graag in de rol als coach zien.
“Ik benoem dat inkoop niet zozeer de scheidsrechter moet zijn, maar veel meer de coach. De scheidsrechter zegt het vooral als iets niet mag. De coach houdt daar ook rekening mee, maar heeft vooral als doel om een zo goed mogelijk inkoopresultaat te behalen. Dus kijk eerst naar de doelen die je zou willen behalen en daarna pas hoe het mogelijk is om ze in te vullen volgens de Aanbestedingswet. Uiteindelijk zou dit moeten leiden tot betere en meer toegankelijke inkoopstukken en offertes.”
Dit artikel heeft je globaal door de standpunten van Schotanus – en zijn aanvullingen – op het dalend aantal inschrijvingen genomen. Wil je meer weten over zijn visie op competitie in publieke contracten? Lees hier zijn volledige artikel.
En ben je nieuwsgierig naar zijn visie op het versimpelen van aanbesteden? Dan is dit eerder verschenen artikel een echte aanrader.
Vul hier je gegevens in en ontvang de download in je mail
